ดาวเคราะห์แคระ

      ดาวเคราะห์แคระ (Dwarf Planets) เป็นนิยามใหม่ของสมาพันธ์ดาราศาสตร์สากล เมื่อวันที่ 24 สิงหาคม 2549 ในเรื่องของการแบ่งประเภทของวัตถุในระบบสุริยะซึ่งเป็นบริวารของดวงอาทิตย์ ดังนี้

1. ดาวเคราะห์ (Planet) หมายถึงเทห์วัตถุที่มีสมบัติดังต่อไปนี้ครบถ้วน  (ก) โคจรรอบดวงอาทิตย์  (ข) มีมวลมากพอที่จะแรงโน้มถ่วงของดาวสามารถเอาชนะความแข็งของเนื้อดาว ส่งผลให้ดาวอยู่ในสภาวะสมดุลไฮโดรสแตติก (hydrostatic equilibrium; เช่น ทรงเกือบกลม)  (ค) สามารถกวาดเทห์วัตถุในบริเวณข้างเคียงไปได้
2. ดาวเคราะห์แคระ (Dwarf Planet) หมายถึงเทห์วัตถุที่มีสมบัติดังต่อไปนี้ครบถ้วน  (ก) โคจรรอบดวงอาทิตย์ (ข) มีมวลมากพอที่จะแรงโน้มถ่วงของดาวสามารถเอาชนะความแข็งของเนื้อดาว ส่งผลให้ดาวอยู่ในสภาวะไฮโดรสแตติก   (ค) ไม่สามารถกวาดเทห์วัตถุในบริเวณข้างเคียงไปได้  (ง) ไม่ใช่ดวงจันทร์บริวารของดาวเคราะห์อื่นๆ
3. เทห์วัตถุขนาดเล็กในระบบสุริยะ (Small Solar-System Bodies) หมายถึง วัตถุอื่นๆ นอก
   เหนือจากที่กล่าวไปแล้ว   เนื่องจากเทคโนโลยีด้านอวกาศในยุคปัจจุบัน ก้าวหน้าไปมาก ทำให้มีการค้นพบวัตถุในแถบไคเปอร์ ที่มีขนาดใกล้เคียงกับดาวพลูโตอีกเป็นจำนวนมาก อาทิเช่น ซีนา
   อีริส เซดนา วารูนา เป็นต้น  อย่างไรก็ตามวัตถุเหล่านี้มิได้มีวงโคจรอยู่ในสุริยะวิถี  แต่กลับมีวงโคจรเป็นรูปวงรีเฉียงกับระนาบสุริยะวิถีดังเช่น วงโคจรของดาวพลูโตที่เอียงทำมุม 17 องศา กับระนาบสุริยะวิถี

ภาพที่ 1 ดาวเคราะห์แคระที่พบในแถบไคเปอร์ (ที่มา: NASA, JPL)

      ดาวพลูโตถูกลดระดับให้เป็นดาวเคราะห์แคระ เนื่องจากมีวงโคจรเป็นรูปวงรีบางส่วน ซ้อนทับวงโคจรของดาวเนปจูน  ส่วนดาวเคราะห์น้อยเซเรสถูกยกระดับให้เป็นดาวเคราะห์แคระ เพราะมีขนาดค่อนข้างใหญ่ และมีรูปร่างค่อนข้างเป็นทรงกลม

ภาพที่ 2  ขนาดของดาวเคราะห์แคระเปรียบเทียบกับโลก (ที่มา: NASA, JPL)

      หากพิจารณาดูจะพบว่า ดาวเคราะห์แคระตามนิยามใหม่นั้น มี 2 ประเภท คือ ดาวเคราะห์แคระที่เป็นดาวเคราะห์น้อยขนาดใหญ่ เช่น เซเรส เวสตา พัลลาส มีวงโคจรอยู่ในแถบเข็มขัดดาวเคราะห์น้อย ระหว่างวงโคจรของดาวอังคารและดาวพฤหัสบดี ส่วนดาวเคราะห์แคระที่เป็นวัตถุไคเปอร์ซึ่งถูกเพิ่งค้นพบใหม่ มีขนาดใหญ่กว่า และมีวงโคจรรูปรีมาก มีวงโคจรถัดจากดาวเนปจูนและดาวพลูโตออกไป

ภาพที่ 3 วงโคจรของดาวเคราะห์แคระอีริส (2003UB313) เปรียบเทียบกับดาวพลูโต
(ที่มา: http://web.gps.caltech.edu/~mbrown/planetlila)

ตารางที่ 1 รายชื่อดาวเคราะห์แคระขนาดใหญ่ 
(ที่มา: http://web.gps.caltech.edu/~mbrown/dwarfplanets)

ชื่อ	ระยะทางเฉลี่ยจากดวงอาทิตย์ (AU)	ขนาด (km)
ดาวพุธ	0.39	4,880
ดาวศุกร์	0.72	12,100
โลก	1.0	12,700
ดาวอังคาร	1.5	6780
เซเรส	2.8	950
ดาวพฤหัสบดี	5.2	139,800
ดาวเสาร์	9.6	116,500
ดาวยูเรนัส	19.2	50,700
ดาวเนปจูน	30.0	49,200
ออร์คัส	39.34	1,100
พลูโต	39.53	2,300
อิกเซียน	39.65	980
วารูนา	42.90	780
2003EL61	43.31	2,000
ควออาร์	43.58	1,290
2005FY9	45.66	1,600
อีริส	67.69	2,400
เซดนา	486.0	1,800